Oltxf; lhTg]x?sf] t/ sfnf] ls ;]tf] <
– /fh]Gb| /fO{
थालनीः
इतिहास जित्नेहरुको! यो उक्ति धेरै मानिसहरुले अनेक समय-सन्दर्भमा पटक पटक प्रंयोग गर्ने गर्छन् त्यो पनि यस्तो गर्व र जोडकासाथ कि संसारमा उक्त उक्ति जस्तो ठूलो र महत्वपूर्ण अर्को कुनै सत्य र ज्ञान छैन र त्यस्तो महत्वपूर्ण कुरा उनीहरुले स्रोता र पाठकलाई पहिलो पटक पस्किरहेका छन् । त्यसो गर्नेहरुभित्र को को पर्छन् भनेर खोज्ने हो भने प्राय सबै खाले मानिसहरु भेटिन्छन् सामान्य मानिसहरुदेखि लिएर ठूल्ठूला नेता लेखक-साहित्यकार विद्वानहरुसम्म त्यसमध्ये पनि ठूला नेताहरु बढी ।
उक्तिमा खोट र अपूर्णताः
झट्ट सुन्दा वा पढ्दा उक्त उक्ति खुब स्वादे र चोटिलो लाग्नसक्छ त्यतिमात्र होइन सोह्रै आना सही जस्तो लाग्नसक्छ । तर गहिरिएर हेर्ने हो भने अथवा त्यस उक्तिको अन्तर्वस्तुलाई सत्य र तथ्यको कसीमा जाँचेर हेर्ने हो भने त्यसमा गम्भीर खोट र अपूर्णता देखिन्छ वा पाइन्छ । यस सन्दर्भमा निम्न तीन वटा तर्कहरुलाई तथ्यसहित अगाडि सार्न सकिन्छ :
क. नजित्ने र हार्नेहरुको स्वर्णिम इतिहास लेखिएको छः
साँच्चै इतिहासको गहिरो वा बृहत अध्ययन गर्ने हो भने गर्ने हो भने हामी देख्न सक्छौँ इतिहास नजित्ने र हार्नेहरुको पनि लेखिएको छ त्यो पनि साँच्चै सुन्दर वा स्वर्ण अक्षरमा साह्रै लोभ वा इष्र्या लाग्दो खालको । यसको उदाहरण स्वरुप हामी सयौँ मानिसहरुको इतिहासलाई प्रस्तुत गर्न सक्छौँ तर त्यसो गर्न यहाँ संभव र जरुरी नभएकोले संकेतका लागि वा प्रतिनिधिमूलक ढङ्गले केबल ५ ब्यक्तिहरुको इतिहास साह्रै संक्षिप्तमा प्रस्तुत गरिएको छः
१. कार्ल dfS;{M
सन् १८१८ मे ५ मा जर्मनीमा जन्मिएर संसार हल्लाउन सफल महान दार्शनिक-विचारक कार्ल माक्स्रको बारेमा धेरै कुराहरु भनिराख्नु कुनै जरुरी छैन किनकि थोरै मात्र पनि शिक्षित र सचेत हरेक मानिसहरुले केही अपवादलाई छाडेर उनको नाम सुनेका छन् र तीमध्ये अधिकाँशले उनेको बारेमा केही न केही जानकारी प्राप्त गरेका छन् । तर थोरै शब्दमा मात्र उनको बारेमा बताउने हो भने उनी त्यस्ता दार्शनिक-विचारक हुन् उनको उदयपछि खासगरी उनले फ्रेडरिक एङ्गेल्ससँग मिलेर सन् १८४८ मा आफ्नो ३० बर्षको उमेरमा कम्युनिष्ट पार्टीको घोषणापत्र लॆखेदेखि अहिलेसम्म संसार उनको वा उनको दर्शन-विचारको वरिपरि घुमिरहेको छ या समर्थनका लागि या विरोधका लागि । यतिमात्र होइन भविष्यको संसार पनि उनको वरिपरि नै घुमिरहने छ अगाडि बताइए जसैगरी यसो भन्दा कतिलाई अति जस्तो लाग्न सक्छ तर साँचो कुरा यही नै हो । विश्वव्यापी रुपमा गरिएकेा सर्वेक्षणले पनि गएको सहस्राब्दी वा देास्रो सहस्राब्दी एक सहस्राब्दी बराबर एक हजार बर्ष का महामानवको रुपमा कार्ल माक्स्रलाई देखाइसकेको छ ।
कार्ल dfS;{ले आफू एक्लै र आफ्ना साथी k|m]8l/s एङ्गेल्ससँग मिलेर दर्शन राजनीतिक अर्थशास्त्र समाजवाद इतिहास राजनीतिशास्त्र समाजशास्त्र साहित्य कला सँस्कृति शिक्षा आदि अनेकौँ विषयमा दर्जनौँ पुस्तक-पुस्तिका लेखेका छन् अनेक घटना र विषयसँग सम्बन्धित अनगिन्ती लेख-रचना चिठ्ठी आदि विभिन्न पत्रपत्रिकामा प्रकाशित गरेका छन् र कार्ल माक्स्रद्वारा लेखिएका गरिएका ती सामग्रीहरु सबभन्दा बढी मानिसहरुद्वारा पढिने सामग्रीहरुभित्र पर्छन् र भविष्यमा पनि निसन्देह रुपमा यस्तै अवस्था कायम रहनेछ । साँच्चै भन्ने हो भने कार्ल माक्स्र जस्तो प्रतिभाशाली व्यक्ति न विगतमा जन्मिएका थिए संभवतः भविष्यमा पनि जन्मिने छैन अथवा माक्स्रको जस्तो स्वर्णिम इतिहास सायद कसैको हुनेछ ।
तर त्यस्ता महामानव कार्लमाक्स्र न कहिल्यै कुनै देशको राष्ट्रप्रमुख/राष्ट्रपति प्रधानमन्त्री मन्त्री ठूलो पार्टीका नेता/प्रमुख भए न अन्य कुनै उच्च पदमा बसे उनी प्रोफेरसम्म भए त्यो पनि थोरै समय मात्र अर्कोतर्फबाट हेर्ने हो भने दुनियाँलाई क्रान्तिको दर्शन विचार सिद्धान्त कार्यक्रम तरिका आदिको बारेमा अचुक उपाय सिकाउने र सही बाटो देखाउने कार्लमाक्स्रले न आफ्नै नेतृत्वमा क्रान्ति सम्पन्न गर्न सफल भए न आफ्नो जीवनमा अन्य कसैको नेतृत्वमा सफलतापूर्वक क्रान्ति सम्पन्न भएको देख्न पाए हो उनले पेरिस कम्युन स्थापना गर्ने क्रान्ति देखे क्रान्ति पश्चात्को पेरिस कम्युन देखे तर पेरिस कम्युन ७२ दिनभन्दा टिक्न सकेन त्यतिमात्र होइन पार्टी निर्माण गर्ने र साचालन गर्ने काममा पनि कार्ल माक्स्रले खासै सफलता हासिल गर्न सकेनन् ।
अझ निजी जीवनमा त उनले साह्रै अभावग्रस्त कष्टकर कारुणिक र कहाली लाग्दो अवस्था भोगे । त्यति ठूलो दार्शनिक विद्वान बहु विषयका विज्ञ अनुसन्धानकर्ता लेखक अनुशासित र मेहनती व्यक्ति हुँदाहुँदै पनि उनी र उनको परिवारले सँधैभरि खान लाउन र बस्नको लागि दुःख र अभाव भोग्नु परिरह्यो । उनीहरुले कयौँ दिन आलु र पाउरोटी खाएर सास बचाए भने कयौँ दिन भोकभोकै समेत बस्न बाध्य भए आफ्नो घर हुने त कुरै छाडौँ कयौँ समयमा उनीहरुसँग डेरा भाडा तिर्ने पैसा समेत भएन त्यसैगरी उनीहरुले कहिल्यै राम्रो लाउन पाएनन् । अभावकै कारण उनका छोराछोरीहरु विमारी भए विमारी हुँदा उपचार हुन सकेन र पालै पालो मृत्यूको मुखमा परे । छोराछोरी मर्दा उनीसँग कात्रोसम्म किन्ने पैसा हुँदैनथियो । मरेका छोराछोरीका सदगतका लागि छिमेकी र साथीभाइहरुले सहयोग गरेका थिए । उनको जीवन सँगिनी जेनी माक्स्र जसले कार्ल माक्स्रलाई राजनीति लेखन र पारिवारिक जीवनमा सँधै मूल्यवान सहयोग गरिन् उनको पनि अभावकै कारण कार्ल माक्स्रभन्दा छिटै मृत्यू भयो ।
कार्ल माक्स्रको लगभग सम्पूर्ण जिन्दगी निर्वासनमा बिताउनु पर्यो त्यो पनि एउटा देशमा मात्र होइन एक देशबाट निकालिएर अर्को देशमा र फेरि त्यस देशबाट निकालिएर अर्को देशमा ।
२. जर्दानो ब्रुनोः
जर्दानो ब्रुनो एक वैज्ञानिक हुन् । उनको जन्म सन् १५४८ मा इटालीमा भएको थियो । सत्य कुरा बोले बापत उनले अनेकौँ दुःख-कष्ट भोग्नुपर् यो देश छाडी निर्वासित हुनुपर् यो र अन्ततः उनलाई जिँउदै जलाएर मारियो । यस बारेमा केही जानकारी निम्न ढङ्गले राख्न सकिन्छ ः
सानै उमेरमा टुहुरा भएका जर्दानो ब्रुनोको पालनपोषण र शिक्षादिक्षा इसाई मठमा भएको थियो । तीक्ष्ण बुद्धिका कारण उनी सानै उमेरमा मठको सदस्य र पादरी समेत भएका थिए । सानै उमेरदेखि नै इसाई धर्मको वातावरणमा हुर्किए पनि जर्दानो ब्रुनोलाई इसाई धर्मका कतिपय मान्यताहरु चित्त बुझ्दो लागेन र उनले त्यस्ता मान्यताहरुमाथि शंका व्यक्त र प्रश्न उठाउन थाले । यस्तै अवस्थामा एक दिन उनले महान ज्योतिषशास्त्री कपर्निकसको प्रतिबन्धित पुस्तक पढ्ने अवसर प्राप्त गरे जुन पुस्तकमा विभिन्न प्रमाण प्रयोग र तर्कको भरमा पृथ्वी ब्रम्हाण्डको केन्द्र होइन भन्ने मान्यता अगाडि सारिएको थियो जुन मान्यता बाइबल र त्यस अगाडिका बैज्ञानिकहरुको मान्यताभन्दा भिन्न थियो । कपर्निकसद्वारा अगाडि सारिएको उक्त मान्यता जर्दानो बु्रनोलाई चित्त बुझ्दो लाग्यो । त्यसपछि उनले कपर्निकसका अन्य सिद्धान्तहरुको पनि गहन अध्ययन गरे । त्यसपछि उनले ती सिद्धान्तहरुको बारेमा आफ्ना साथीहरुसँग गोप्य ढङ्गले छलफल गर्न शुरु गरे । तर यो कुरा गोप्य रहन सकेन कहीँ कतैबाट धार्मिक न्यायालयका धर्माधिकारीहरुले थाहा पाउन पुगे त्यसपछि तिनीहरुले जर्दानो ब्रुनोलाई कठोर दण्ड दिने निर्णय गरे । यो कुरा थाहा पाएर जर्दानो बु्रनो इटाली छाडेर स्वीट्जरलैण्डतर्फ भागे ।
स्वीट्जरलैण्ड रहँदा उनले कपर्निकसका मान्यताहरुलाई विकसित र परिमार्जित गरी प्रचार गर्न शुरु गरे । पृथ्वी सूर्य र ताराहरुको केन्द्र होइन बरु सूर्य चाहिँ पृथ्वी लगायतका ग्रहहरुको केन्द्र हो ब्राह्माण्डमा पृथ्वी जस्ता अरु ग्रहहरु पनि छन् तिनीहरुलाई भविष्यमा दुरदर्शन यन्त्रहरु बनेपछि देख्न सकिनेछ पदार्थको सृष्टि कुनै महान दैविक शक्तिबाट होइन स्वयम् प्राकृतिक नियमबाट हुन्छ र संसार हमेसा बदलिरहन्छ भन्ने जस्ता मान्यताहरु उनले अगाडि सारे ।
पछि जर्दानो ब्रुनो मोचिनेगो नामको एक जना विश्वासघाती शिष्यको चिठ्ठी प्राप्त गरेपछि आफ्नै देश इटाली फर्किए इटालीमा पर्किएपछि उनले लुकीलुकी आफ्ना शिष्यहरुलाई पढाउन थाले वा आफ्ना मान्यताहरुको बारेमा बताउन थाले । तर उनै गद्धार शिष्य मोचिनेगोकै षडयन्त्र र सहयोगको भरमा धार्मिक न्यायाधिकारीहरुले उनलाई पक्रन सफल भए । त्यसपछि उनलाई कठोर यातनाकासाथ आठ बर्षसम्म अस्वस्थकर जेलमा सडाएर राखियो । यति गरिएपछि जर्दानो ब्रुनो आफ्नो मान्यताहरुबाट पछि हट्छ भन्ने धार्मिक न्यायाधिकारीहरु वा पादरीहरुलाई लागेको थियो तर जर्दानो ब्रुनो आफ्नो मान्यताहरुका पक्षमा चट्टान जस्तै दृढ भएर उभिए उनलाई जेलनेल यातना धाकधम्की प्रलोभन केहीले पनि विचलित गर्न सकेन अन्ततः पादरीहरुले ब्रुनो जस्तो अपराधीलाई रगत ननिकाली मार्नुपर्छू भन्ने फैसला गरे सोही फैसला मुताविक उनलाई सन् १६०० फेब्रुवरी १७ का दिन मृत्यूदण्ड दिने निर्णय गरियो ।
उनलाई मृत्यूदण्ड दिने स्थल भव्य रुपले सजाइयो सयौँ पादरीहरु विशेष पोशाकमा सुसज्जित भएर अभिशाप/अपशकुन गीत गाउन थाले ब्रुनोलाई अपराध सूचक पहेँलो कपडामा बेरियो त्यो कपडामा कालो रङ्गको कुरुप राक्षसको चित्र बनाइयो उनको टाउकोमा लामो चुच्चे कालो टोपी लगाइयो र त्यो टोपीमा आगोको लपेटामा परी मर्न लागेको मान्छेको चित्र बनाइयो उनका हात-खुट्टालाई एउटा जन्जिरले लामो खम्बामा बाँधियो सबै गिर्जाघरहरुमा घण्टा बजाउन लगाइयो हजारौँ रोमबासीहरु त्यस स्थलमा ओइरिए मृत्यूदण्ड दिनुभन्दा पहिला प्रायश्चित गर्ने मौका दिँदै एउटा मुख्य पादरीले ब्रुनोलाई भन्यो-हे पाखण्डी नीच अधम ! तैँले परम्परागत मान्यता र पवित्र ग्रन्थको मत विपरित संसार परिवर्तनशील छ…पृथ्वीले सूर्यलाई घुम्छ…भन्ने प्रचार गरिस् तँलाई प्रभूको आज्ञाले हामी प्रायश्चित गर्ने मौका दिन्छौँ प्रायश्चित गरू त्यसको प्रत्युत्तर दिँदै ब्रुनोले भने, …सत्य वास्तविकता अनुसार नै हुन्छ॥मैले संसार अपरिवर्तनशील छ भने पनि बदलिरहन्छ मैले पृथ्वीलाई वाइवलको नियम उलंघन गर्न लगाएर जबर्जस्ती सूर्यको वरिपरि घुम्न लगाएको होइन…मलाई मारेपछि पृथ्वी अचल हुन्छ र संसार बदलिन्न भन्ने कुरामा तिमीहरु विश्वस्त छौ भने मलाई मारेर हेर…।
जर्दानो ब्रुनोको उक्त खालको जवाफबाट आक्रोशित भई उसले थप बोल्न नसकोस् भनेर उनको जिब्रो तत्कालै काटिदिए । उनको मुखबाट रगतको मूल फुट्यो उनी पीडाले छट्पटाउन थाले यो दृष्य देख्न नसकेर त्यहाँ उपस्थित सर्वसाधारण मानिसहरुले शीर झुकाए तर पादरीहरु भने हाँसिरहेका थिए अन्त्यमा उनीहरुले ब्रुनोको शरीरमा तेल खन्याएर आगो लगाइदिए र ब्रुनोको प्राण लिए ।
तर ब्रुनोलाई मृत्यु दण्ड दिइएको लगभग दुई सय बर्षपछि उनको मान्यताहरुलाई दुनियाँले सत्य भनेर स्वीकार गर्न थाल्यो वा स्वीकार गर् यो । त्यसपछि ब्रुनो अमर बने महान बैज्ञानिक र बैज्ञानिक सहिदको रुपमा ।
३. पुष्पलालः
नेपालको पहिलो कम्युनिष्ट पार्टी÷नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीका संस्थापक महासचिव नेपाली वाम-कम्युनिष्ट आन्दोलन र लोकतान्त्रिक आन्दोलनका मुर्धन्य हस्ती हुन् पुष्पलाल श्रेष्ठ ।
पुष्पलाल श्रेष्ठ सिद्धान्तकार हुनुहुन्थ्यो विचारक हुनुहुन्थ्यो र हुनुहुन्थ्यो देश तथा जनतालाई माया गर्ने उनीहरुको मूक्ति र प्रगति चाहने एउटा इमान्दार मेहनती र अथक क्रान्तिकारी योद्धा । उहाँले नेपालको वाम-कम्युनिष्ट आन्दोलन र लोकतान्त्रिक आन्दोलनका सम्बधमा अति मूल्यवान वा काम लाग्दा सिद्धान्त विचार कार्यक्रम प्रस्तुत गर्नु्र्रभएको थियो जसको महत्व र उपयोगिता तत्कालका लागि रहेको मात्र होइन पछिल्ला दिनमा रहन गयो र भविष्यमा पनि रहनेछ भलै ती कुराहरुलाई वहाँको जीवनकालमा चिन्न नसकिएको वा स्वीकार नगरिएको किन नहोस् । जस्तो कि पाचायती व्यवस्थालाई अन्त्य गर्ने हो भने कम्युनिष्ट काँग्रेस लगायत सम्पूर्ण लोकतान्त्रिक वा पाचायत विरोधी शक्तिहरु मिलेर संयुक्त जनआन्दोलन गर्नुपर्छ भन्ने धारणा वहाँले सार्नुभएको थियो तर वहाँको त्यो धारणालाई वहाँको जीवनकालमा स्वीकार गरिएन अझ भन्ने हो भने नेपाली काँग्रेस र नेपाली काँग्रेसका नेता विश्वेश्वर प्रसाद कोइराला लगायतले स्वीकार गर्न तयार भएनन् तर पछि वि।सं। २०४६ सालमा वहाँले अघि सार्नुभएको धारणामा आधारित संयुक्त जनआन्दोलन अगाडि बढाइयो र त्यो आन्दोलन सफलता पुग्यो र पाचायती व्यवस्थाको अन्त्य भयो ।
तर पुष्पलाल कहिल्यै पनि प्रधानमन्त्री मन्त्री अथवा अन्य कुनै राजकीय उच्च पदाधिकारी बन्नुभएन यहाँसम्म कि वि।सं। २०१५ सालको संसदीय चुनावमा समेत वहाँ पराजित हुनुभयो त्यतिमात्र होइन वहाँकै बढ्ता मेहेनत र अगुवाइमा वहाँ आफै महासचिव रहेर स्थापना भएको नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीमा त्यो पार्टी सग्लो रहुन्जेल वहाँ फेरि महासचिव हुन सक्नुभएन संस्थापक महासचिव बाहेक आफ्नै अगुवाइमा स्थापना गरेका कम्युनिष्ट पार्टीको विभाजनलाई उहाँले रोक्न सक्नुभएन तेस्रो महाधिवेशनको केही समयपछि कम्युनिष्ट पार्टीको विभाजन शुरु भयो विभाजनकै क्रममा उहाँले आफ्नो नेतृत्वमा वि।सं। २०२५ सालमा अलग पार्टी घोषणा गर्नुभयो तर त्यस पार्टीलाई पनि उहाँले एकीकृत राख्न सक्नुभएन एकातिर उहाँको त्यस पार्टीबाट टुकि्रएर अरु कति पार्टी नै बने भने अर्कोतिर वहाँको पार्टीबाट कयौँ नेता-कार्यकर्ताहरु अन्य पार्टीमा गए उहाँको जीवनका अन्तिम घडीसम्म वहाँले नेतृत्व गर्नुभएको पार्टी नाम मात्रको बनिसकेको थियो र वहाँ निरिह नेता । वहाँले क्रान्ति-आन्दोलनको सम्बन्धमा माथि भनिए जस्तै मूल्यवान सिद्धान्त विचार कार्यक्रम प्रस्तुत गर्नुभयो तर वहाँले आफ्नो जीवनमा पाचायतलाई समाप्त पार्ने आन्दोलनको नेतृत्व गर्न पाउनुभएन वा त्यस्तो आन्दोलन र पाचायती व्यवस्थाको अन्त्य भएको देख्न पाउनुभएन । व्यक्तिगत रुपमा पनि वहाँले धेरै दुःख-कष्ट र अभाव भोग्नुभयो ।
तर वहाँको मृत्युपछि जति दिन वित्दै जाँदैछ उति वहाँको विचारको सच्याई पुष्टि हुँदै र महत्व बढ्दै जाँदैछ जसले गर्दा वहाँप्रति श्रद्धा र सम्मान पनि बढ्दै जाँदैछ । मुलुक र जनताले उच्च स्थान दिएको तीन राजनेतामध्ये मदन भण्डारी पुष्पलाल र विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला वहाँ पनि एक हुनुहुन्छ ।
४. विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाः
विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला नेपाली काँग्रेसका सर्वाधिक लोकपि्रय नेता नेपाली जनताले जाने-मानेको राजनेता लोकतन्त्र प्राप्तिका लागि जेल नेल यातना निर्वासन अभाव र अन्य खाले दुख-कष्ट भोगेका नेता तथा ठूला साहित्यकार हुनुहुन्थ्यो । तर विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाले पनि आफ्नो जीवनकालमा ठूलो सफलता प्राप्त गर्न सक्नुभएन वहाँले राणा शासन विरोधी आन्दोलन सफल भएको त देख्न पाउनुभयो तर राणा शासनको अन्त्य पश्चात्को छोटो अवधिमा नै अर्को निरङ्कुश व्यवस्था लाद्ने काम भयो राजा महेन्द्रद्वारा त्यो पनि वहाँकै प्रधानमन्त्रीत्वमा नेपाली काँग्रेसको एकमना सरकार रहेको बेला वहाँले पहिलो निर्वाचित प्रधानमन्त्री बन्ने अवसर त पाउनुभयो तर सरकार लामो समयसम्म चलाउन पाउनुभएन वहाँको नेतृत्वको सरकारलाई छोटो अवधिमा नै अपदस्थ गरियो सिमित रुपमा रहेको लोकतन्त्र र बहुदलीय व्यवस्थाको पनि हत्या गरियो र निरङ्कुश पाचायती व्यवस्था लाद्ने काम भयो प्रधानमन्त्रीको आसनबाट वहाँ सिधै जेल जानुपर् यो । अनेकौँ पटकको कोशिशको बाबजुद पनि वहाँको जीवनकालमा पाचायती व्यवस्थाको अन्त्य हुन सकेन वहाँकै जीवनकालमा नेपाली काँग्रेसका कयौँ ठूल्ठूला नेताहरु पाचायत प्रवेश गरे त्यसलाई वहाँले रोक्न सक्नुभएन ।
तर विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला पनि पुष्पलाल जस्तै आफ्नो मृत्यु पश्चात् दिन प्रति दिन श्रद्धा र सम्मानको पात्र हुँदै गइराख्नु भएको छ वहाँ पनि मुलुक र जनताले उच्च स्थान दिएको तीन राजनेतामध्ये मदन भण्डारी पुष्पलाल र विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला एक हुनुहुन्छ । नेपाली काँग्रेसभित्र त वहाँको लोकपि्रयता श्रद्धा र सम्मान अतुलनीय छ ।
५. राजा वीरेन्द्रः
सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो कि नेपालको एकीकरण भएदेखि आजसम्म नेपालमा शाह वंशको राजा रहँदै आएको छ । राजा वीरेन्द्र एकीकृत नेपालका दशौँ राजा हुन् । उनले २०४६-४७ सालमा जनतासँग संवैधानिक राजा भएर बस्ने सम्झौता गर्नुभन्दा अगाडिका सम्पूर्ण राजाहरु संविधानभन्दा माथि थिए अथवा त्यसभन्दा अगाडि नेपालमा सकि्रय राजतन्त्र थियो देशको सार्वभौमसत्ता कार्यकारिणी अधिकार राजकीय सत्ता राजाको हातमा थियो राज्यको शक्तिको स्रोत राजालाई मानिएको थियो व्यावहारिक रुपमा राणाशासन कालको १०४ बर्षसम्म राजालाई शक्तिविहीन बनाइएको भए पनि सिद्धान्त वा वैधानिक रुपमा राजाकै हातमा अधिकार र शक्ति निहित थियो । तर २०४६ सालको जनआन्दोलनको अगाडि घुँडा टेक्न बाध्य भएर राजा वीरेन्द्रले बर्षौबर्षदेखि शाह वंशका राजतन्त्र वा राजासँग रहँदै आएको शक्ति र अधिकार जनतालाई फिर्ता गर्न र आफूहरु संवैधानिक भएर बस्न बाध्य हुनुपर् यो सहमति गर्नुपर् यो । नेपाल राज्यको एकीकरण पश्चात शाह वंशीय राजतन्त्रको यति ठूलो हार कहिल्यै भएको थिएन त्यस्तो हार राजा वीरेन्द्रले आफू राजा भएको बेला व्यहोर्नुपर्यो । त्यतिमात्र होइन वि।सं। २०५८ असोज १९ गते भएको विभत्स दरवार हत्याकाण्डमा राजा वीरेन्द्रले आफ्नो लगायत आफ्नो सम्पूर्ण परिवारको एकल परिवारको जिन्दगी हार्नुपर् यो अथवा त्यस हत्याकाण्डमा जीवन गुमाउनुपर् यो ।
तर त्यसरी आफ्नै शासनकालमा जनतासँग हारेर अधिकार र शक्ति गुमाउने तथा हत्याकाण्डमा परेर जीवनै गुमाउने राजा वीरेन्द्रलाई पछिल्लो समयमा उनले देखाएको व्यवहारको कारण सम्मान/श्रद्धा गरिन्छ अथवा अन्य राजाहरुको तुलनामा सकारात्मक दृष्टिले हेरिन्छ उनीप्रति सहानुभूति व्यक्त गरिन्छ ।
ख. जित्नेहरुको इतिहास त लेखिएको छ तर कयौँको कालो ः
हो निसन्देह रुपमा जित्नेहरुको इतिहास लेखिएको छ तर तीमध्ये कयौँको इतिहास कालो छ जुन इतिहास पढ्दा-सुन्दा हामीलाई ती व्यक्तिहरुप्रति घृणा जागेर वा आक्रोस उत्पन्न भएर आउँछ । यसको पनि धेरै उदाहरण प्रस्तुत गर्न सकिन्छ तर माथिकै जस्तो तर्कको आधारमा यहाँ ५ वटालाई मात्र प्रस्तुत गरिएको छः
१. इदि अमिन
इदि अमिन एक खंुखार तानाशाह थिए जसको जन्म सन् १९२४ मा अपि्रुकी मुलुक युगाण्डाको कोबो नामको गाउँमा भएको थियो । उनको वाल्यकाल अति दुःखपूर्ण रह्यो । उनका पिता साधारण किसान थिए भने आमा झाँक्री थिइन् । उनी जन्मिएकै समयमा बाबुआमा बीचमा सम्बन्ध विच्छेद भयो उनले दुई कक्षाभन्दा बढी पढ्न पाएनन् पछि सन् १९४६ मा उनले किङ्स अपि्रुकी राइफल्सको भान्छा घरमा सहायक रुपमा काम गर्न थाले सन् १९५१ मा उनी युगाण्डाको हेविवेट बसिङ्ग च्याम्पियन बने ।
सन् १९५३ मा बृटिश साम्राज्यवाद विरुद्ध केन्यामा भएको राष्ट्रवादी आन्दोलनलाई दबाउन उनले ठूलो बहादुरी देखाए त्यसैको पुरस्कार स्वरुप उनलाई सेनामा लेफ्टिनेन्ट पद दिइयो सन् १९६३ मा उनी सेनाका क्याप्टेन बनाइए सन् १९६४ मा सहायक कमाण्डरमा बढुवा भए पछि वायुसेनाका प्रमुखमा बढुवा भए उनले सन् १९७१ मा सैनिक विद्रोह गरी युगाण्डाको सत्ता कब्जा गर्न सफल भए र सन् १९७९ सम्म शासन चलाए त्यो पनि सम्पूर्ण शक्ति आफ्नो हातमा लिएर निरङ्कुश र स्वेच्छाचारी ढङ्गले ।
एउटा गरिब किसान बाबु र झाँक्री आमाका सन्तानले अनेकौँ दुःख-कष्ट र समस्याहरुसँग संघर्ष गर्दै सेनाका विभिन्न तह हुँदै उच्च तह मात्र होइन देशकै सर्वोच्च तहमा पुगेर करिब एक दशकसम्म शासन चलाउँछ भने अवश्य पनि उसले ठूलो सफलता र जीत हासिल गरेको मान्नुपर्छ वा मानिन्छ । तर त्यस्तो सफलता हासिल गर्ने उनै इदि अमिनको इतिहास वा जीवनको अर्को पाटो वा निम्न किसिमको छः
उनी संसारका अति क्रुर तानाशाह र निर्दयी मानिस थिए । उनले आफू शासनमा पुग्नुभन्दा पहिला पनि आफ्नो शक्ति बढाउनका लागि कयौँ सिनियर सैनिक अफिसरहरु र तिनका सहयोगीहरुका हत्या गरे आफ्नो हातमा सत्ताको वागडोर लिनको लागि सैनिक विद्रोह गरी तत्कालीन राष्ट्रपतिलाई अपदस्थ गरे आफूलाई आजीवन राष्ट्रपति घोषणा गरे उनी दुई कक्षासम्म पढेका थिए तर उनले आफैलाई चान्सलर प्रोफेसर फिल्डमास्रल डाक्टर जस्ता पदले विभूषित गरे देशको सम्पति आफ्नो नाममा विदशी बैकमा जम्मा गरेर देशलाई कङ्गाल बनाए सर्वसाधारण जनतादेखि लिएर न्यायाधीश आफ्नै श्रीमती मन्त्री सैनिकहरु आदिलाई अन्यायपूर्वक दुख-कष्ट र कठोर यातना दिए कयौ मानिसको हत्या गरे कोही विरोधी भएको शंका लाग्ने बित्तिकै उसको हत्या गरे मानिसको हत्या गर्न उनी विभिन्न खालका विचित्र र विभत्स तरिकाहरु अपनाउँथे जस्तो कि जसको हत्या गरिने हो उसको शरीरको मासु काटेर उसैलाई काँचै वा पोलेर खुवाउँथे त्यस्ता मानिस आफ्नै मासु काट्दै खाँदै शरीरबाट रगत बगेर र पीडाका कारण मर्थे त्यस्तै एक अर्कालाई टाउकोमा घनले हिर्काउन वा गोली हान्न लगाएर पनि मानिसहरुको हत्या गर्थे उनी अर्काका दुःख पीडा र छटपटी देखेर आनन्दित हुन्थे उनी आफै पनि मान्छेको मासु खान्थे उनी भन्थे ूमलाई मान्छेको मासु खुब स्वादिलो लाग्छू। भनिन्छ उनले एक पटक आफ्नै थल सेनाध्यक्ष चाल्स्र अरुबेका लास अस्पतालमा लगेको बेला भित्र कसैलाई पस्न नपठाउनु भन्ने आदेश दिएर आफूसँग लगेको चक्कुले लासको मासु काटेर काँचै खाए उनी विरोधीहरुका टाउको काटेर डाइनिङ टेबलमा सजाउन लगाउँथे अनि टेबुल वरिपरि घुम्दै ती टाउकालाई जताभावी गाली गर्थे र त्यसैको भोजन गर्थे उनको शासनकालमा आँखा कान नाक कलेजो टाउको गुप्ताङ्ग नभएका लासहरु नदी तथा समुन्द्रमा यत्रतत्र फालिएका हुन्थे ।
उनी भनिनसक्नुका यौनपिपासु पनि थिए उनी सँधै आफ्ना वरिपरि तरुनी केटीहरु राखेर बस्थे उनले मन पराएको कुनै पनि केटी÷महिला उनीबाट बच्न पाउँदैनथ्यो कसैको श्रीमती मन पर् यो भने श्रीमानलाई मान लगाई उनी जबर्जस्ती बिबाह गर्थे फेरि मन नपर्ने बित्तिकै वा सनक चढेको बेला उनी आफ्नो श्रीमतीलाई निकाला गर्थे उनीबाट थुप्रै महिलाहरु बलात्कृत भए त्यस्ता महिलाहरुबाट सयौँ बच्चा जन्मिए उनका वैध श्रीमती नै पनि दर्जनौँ थिए यौनपिपासु भएकै कारण उनी भिरङ्गी रोगका शिकार भएका थिए ।
आफ्नो क्रुरता र कुकर्मकै परिणाम स्वरुप उनले सन् १९७९ मा सत्ता गुमाउन मात्र परेन देशै छाडेर भाग्नुपर् यो जीवनको अन्तिम अवस्थामा उनले आफ्नै देशमा मर्ने इच्छा व्यक्त गरे तर उनले त्यस्तो अनुमति पाउन सकेनन् र देश बाहिर नै मर्नु पर् यो उनको मृत्युमा कसैले शोक र सहानुभूति व्यक्त गरेनन् उनको मृत्यु गल्लीको भुस्याहा कुकुरको जस्तो भयो ।
२. हिटलरः
हिटलर आफ्ना समयका एक डरलाग्दा र प्रसिद्ध तानाशाह हुन् उनी नै नाजीवादको प्रवर्तक हुन् । उनको जन्म सन् १८८९ अपि्रल २० मा जर्मनीमा भएको थियो भने मृत्यु÷आत्महत्या सन् १९४५ अपि्रल ३० भएको थियो ।
हिटलरले जीवनमा अकल्पनीय सफलता हात पारेका थिए । उनको बाल्यकाल र आरम्भिक युवा अवस्था निकै दुःख र अभावले भरिएको थियो । उनी १३ बर्षको हुँदै उनको बाबु जो भन्सारका हाकिम थिए को मृत्यु भयो परिवारको नाममा भएको थोरै सम्पति पनि उनको आमाको उपचारमा सकियो त्यसपछि उनले आफ्नो जीविका चलाउनका लागि ज्यादै कष्टपूर्ण र तल्लो स्तरको कामहरु गर्न पर् यो उनले हिउँ सोहोर्ने कार्पेट कुट्ने भारी बोक्ने पोष्टकार्डमा रङ्ग भरेर बेच्ने जस्ता कामहरु गरे ।
सन् १९१४ बाट दोस्रो विश्वयुद्ध शुरु भएपछि भने उनको जीवनमा नयाँ मोड शुरु भयो । त्यस विश्ययुद्धमा उनी सेनामा भर्ती भई बहादुरीपूर्वक लडे दुई पटक घाइते भए र दुई पटक नै आइरनक्रसद्वारा सम्मानित भए । त्यस विश्वयुद्धमा जर्मनीले नराम्रोसँग पराजित हुनुपर् यो जुन समाचार सुनेर उनी साह्रै दुःखी भए त्यसपछि उनले राजनीतिमा प्रवेश गर्ने निश्चय गरे । उनले शुरुमा विभिन्न नामका दलहरु निर्माण गरेर राजनीति गरे र पछि उनले नाजी पार्टी स्थापना गरी त्यसैबाट सफलताको चुचुरोमा पुगे ।
हिट्लरको नाजी पार्टीले सन् १९३० मा सम्पन्न लोकसभाको चुनावमा १०७ सिट जितेर लोकसभामा दोस्रो ठूलो पार्टी बन्न सफल भए भने सन् १९३२ मा सम्पन्न चुनावमा २३० सिट जितेर लोकसभामा बहुमत ल्याउन सफल नभए पनि सबभन्दा ठूलो पार्टी बन्न सफल भए त्यसपछि जर्मनीमा संयुक्त मन्त्रीमण्डल बन्यो र सन् १९३३ मा हिट्लर जर्मनीको चान्सलर बन्न पुगे । सन् १९९४ मा राष्ट्रपति हिडेनवर्गको मृत्यू भएपछि उनी जर्मनीको प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपति दुवै भए । त्यतिमात्र होइन राज्यको सम्पूर्ण अधिकार र शक्ति आफ्नो हातमा लिएर उनी निरङ्कुश र तानाशाही शासक बने हतियार र सेनाका संख्या बढाएर सामरिक हिसाबले जर्मनीलाई शक्तिशाली बनाएर शत्रु राष्ट्र लगायत अन्य थुप्रै राष्ट्रहरुलाई घँुडा टेक्न बाध्य पारे एक जमानामा उनको नाम सुन्दा संसार थर्किन्थ्यो ।
उक्त भयो हिटलरको सफलता र जीतको कथा । तर उनको जीवनको अर्को पक्ष जो उनको परिचय नै बन्न पुगेको छ त्यो अति नकारात्मक कालो र घृणास्पद छ । उनले लोकतन्त्र मासे प्रेस स्वतन्त्रता खोसे विरोधीहरुलाई सफाई गर्ने अभियान चलाए विरोधीहरुलाई जेलमा कोचे यातना दिए नागरिकता खोसे चिसो हावापानीमा अभ्यस्त युद्धबन्दीहरुलाइ तातो घाममा उभ्याए डेड मार्च गरी घोडाको तबेलामा आठ हजारभन्दा बढी रुसी कैदीको हत्या गरे भनिन्छ उनले साठी लाखभन्दा बढी यहुदीहरुको हत्या गरे उनीहरुमध्ये अधिकाँशलाई ग्याँस च्याम्बरभित्र निस्सासिन बाध्य पारेर मारे यहुदीहरुको सम्पति जफत गरे यहुदीहरुको जागिर खोसे यहुदीहरुलाई मताधिकारबाट बिाचत गरे यहुदीहरुले अध्यापक डाक्टर वकिल हुन नपाउने कानुन बनाए । उनले जर्मनीलाई युद्धमा होमे खासगरी सन् १९३५-३६ को आसपास उनले विभिन्न युरोपेली मुलुकहरुमाथि धावा बोल्न थाले त्यसैको परिणाम स्वरुप दोस्रो युद्धको आरम्भ भयो जुन युद्धमा लेखाजोखा गर्न नसकिने गरी जनधनको क्षति भयो अनुमान गरिए अनुसार ५ करोडभन्दा बढी मानिसहरुले ज्यान गुमए ३ करोडभन्दा मानिसहरु घाइते र अपाङ्ग भए त्यसै युद्धमा जर्मनी युद्धमा नराम्ररी हार्न पुग्यो रुसी अमेरिकी बृटिश सेनाहरु बर्लिनसम्म आइपुगे तिनीहरुले बर्लिनलाई घेरा हाले शत्रु सेनाबाट निर्ममतापूर्वक मारिने डरले उनी महलभित्र लुके आफूले आत्महत्या गर्नु एक दिन अघि आफ्नो प्रेमिका इभासँग उनले बिहे गरे बिहेको उपहारको रुपमा उनले इभालाई क्या_िल्सयम साइनाइड नामक बिषको क्याप्सुल दिए मर्ने दिन उनले आफ्नो प्यारो कुकुर ब्लानडोलाई गोली ठोकेर मार्न लगाए आफ्नो दुई सेक्रेटरीलाई पनि बिषको गोली दिए र पछि श्रीमती इभासँगै केाठमा पसी आत्महत्या गरे उनले आफैलाई मुखभित्रबाट वा मुखको तालुमा गोली ठोके भने इभाले बिषको गोली खाइन् ।
३. जङ्गबहादुरः
धेरै नेपालीलाई थाहा छ् जङ्गबहादुर सफलता जित साहस बहादुरी चतुर् याईं शारीरिक स्फूर्ति-कला आदिका अनुपम नमूना हुन् वा थिए । जङ्गबहादुर अनपढ थिए अथवा उनले औपचारिक शिक्षा लिँदै लिएनन् आरम्भिक दिनहरुमा उनको परिवारको अवस्था राम्रै भए पनि राजदरभित्रको शक्ति संघर्ष आपसी कलह षडयन्त्र दाउपेचको शिकार हुनुपर्दा उनीहरुको सर्वश्वहरण भयो उनी र उनको बाबुको जागिर खोसियो उनीहरुले पाउनुसम्म आर्थिक-भौतिक अभाव भोग्नुपर् यो केही समयसम्मका काजी साहेबहरु रातारात सडकछाप कङ्गालमा परिणत भए त्यस समयमा उनले खुब जुवा-पासा खेले । केही समय उनीहरु भारतमा निर्वासित भएर दुखिया जीवन बिताए ।
तिनै जङ्गबहादुर पछि नेपालकै इतिहासमा सबैभन्दा शक्तिशाली प्रधानमन्त्री भए श्री ३ भए आफ्ना विरोधीहरुलाई भौतिक रुपमै सफाचट पार्न सफल भए थोरै बचेखुचेकालाई पनि पाइतालाले दबाएर राख्न सफल भए श्री ५ भनिने राजा र राजपरिवारलाई उनले खोपीको देउतामा परिणत गरे अथवा शक्तिविहीन र निरिह बनाए उनी यति शक्तिशाली र राजा यति निरिह थिए कि अलौ पर्व पछि उनले राजा राजेन्द्रलाई सत्याच्युत गर्ने कामसम्म गरे यस सम्बन्धमा भनिन्छ उनले चाहेको भए उनी श्री ३ मात्र होइन श्री ५ नै हुन पनि सक्थे प्रधानमन्त्री र श्री ३ को पदवी÷जिम्मेवारी अधिकार र शक्ति आफ्ना बंशजमा सर्ने व्यवस्था मिलाए विभिन्न घटनाहरुमा उनले अतुलनीय साहस बहादुरी चतुर् याईं स्फूर्ति कौशल देखाएर उनले सबैलाई चकित पारे सफलताको चुचुरोमा चढे बेलायती उपनिवेशको विरुद्ध भारतमा भएको सैनिक विद्रोह दमन गर्न सहयोग गरी बेलायतीहरुलाई खुशी पारेर सुगौली सन्धिमा नेपालले गुमाएको बाँके बर्दिया कैलाली काचनपुर फिर्ता ल्याउन सफल भए त्यसरी पछि फिर्ता भएकै कारण ती भूभागलाई नयाँ मुलुक पनि भनिन्छ आफ्नो शासन टिकाउन उनले छिमेकी मुलुक भारतसम्म साम्राज्य फैलाउन सफल र त्यसबेलाको अति नै शक्तिशाली मुलुक बेलायतलाई खुशी पारेर राख्न सफल भए ।
तर त्यस्तो सफलता र जित हासिल गर्ने र विभिन्न खालका खुबी भएको जङ्गबहादुरको इतिहास न सकारात्मक लेखिएको छ न उनलाई नेपाली जनताले सकारात्मक ढङ्गले हेर्ने गर्छन् । अझ भन्ने हो भने उनले आफ्नै मामा एवं तत्कालीन प्रधानमन्त्रीको षडयन्त्रमूलक हत्या गरेको गगनसिँहको हत्याको योजना बनाएको वा हत्या गरेको गगनसिँहको हत्या जङ्गबहादुर आफैले गरेको वा अरुलाई गर्न लगाएको भन्ने विषयम विवाद छ उनको योजना र नेतृत्वमा कोतपर्वमा लभभग ४०० मानिसहरु भण्डार खाल पर्वमा लभगभ २३ जना मानिसहरु अलौ पर्वमा पनि थुपै मानिसहरु जसमध्ये अधिकाँश त्यसबेलाको महत्वपूर्ण व्यक्तिहरु थिए देशभक्त थिए नेपालको एकीकरण र रक्षाको लागि महत्वपूर्ण योगदान गर्नेहरु थिए विद्वान थिए बहादुर थिए योजनाकार थिए प्रशासक थिए को हत्या भएको आफू शक्तिमा आएपछि उनले गरेको शक्तिको दुरुपयोग प्रतिशोधात्मक काम-कार्वाहीहरु उनले प्रदर्शन गरेको निरङ्कुश चरित्र र व्यवहार नातावाद कृपावाद आर्थिक लगायत विभिन्न खाले भ्रष्टाचार स्त्री लम्पट चरित्र मर्ने बेलामा उनको ५ वटा श्रीमतिहरु उनको साथमा थिए अंग्रेज परस्त नीति र चरित्र १०४ बर्षे जहाँनिया निरङ्कुश शासन अथवा त्यति लामो र त्यस खाले राणाशासनमा भएको अन्याय अत्याचार ज्यादति मनपरी विरोधीहरुको हत्या देशको अधोगति आदि सबै कुराहरुलाई सम्झना गर्दा जङ्गबहादुरलाई नेपाली जनताले घृणा गर्ने गर्छन् ।
४. राजा महेन्द्रः
हरेक सचेत नागरिकलाई थाहा छ राजा महेन्द्र पाचायती व्यवस्थाका प्रवर्तक हुन् । उनले नै १०४ बर्षे राणाशासनको विरुद्ध अथक कष्टसाध्य र बलिदानीपूर्ण संघर्ष गरेर जनताले ल्याएको सिमित प्रजातन्त्रलाई खोसेर निर्दलीय र निरङ्कुश पाचायती व्यवस्था लाद्ने काम गरेका थिए । पाचायती व्यवस्था लागू गरे पश्चात् संविधानभन्दा माथि रहेर अथवा राज्यको सम्पूर्ण शक्ति तथा अधिकार आफ्नो मुठ्ठीमा लिएर आफू बाचुाजेलसम्म हुकुमी शासन चलाउन उनी सफल भएका थिए । एक हिसाबले भन्ने हो भने उनको जीवनभरि वा शासनकालभरि पाचायती व्यवस्था वा उनको हुकुमी शासनलाई सशक्त चुनौति दिने खालका आन्दोलन हुन समेत सकेन भलै त्यसका अनेक र स्वभाविक कारणहरु थिए होलान् वा थिए ।
त्यसरी आफ्नो इच्छा अनुसार अथवा कुनै ठूलो बाधा-अड्चन सम्पूर्ण शक्ति र अधिकार आफ्नो हातमा लिएर शासन गर्न सफल भए पनि राजा महेन्द्रलाई कुनै पनि सचेत सद्धे र इमान्दार मानिसले सकारात्मक ढङ्गले नहेर्ने मात्र होइन घृणापूर्वक हेर्ने गर्छन् अथवा उनको इतिहास अथवा उनको बारेमा सकारात्मक ढङ्गले लेखिएको छैन र लेखिने पनि छैन ।
५. ज्ञानेन्द्र-पारसः
ज्ञानेन्द्र-पारसको सफलता र जित पनि चानचुने छैन अथवा विरलकोटीको छ । किनकि टोपी लगाउनुपर्ने वा लगाइराखेको टाउकामा श्रीपेच लगाउन पाउने अवस्था निर्माण गर्न उनीहरु सफल भए दरवारहत्याकाण्डको माध्यमबाट । दरवारहत्याकाण्डको सजायबाट पनि बच्न सफल भए अहिलेसम्म । उनीहरुको यो सफलता वा जितलाई किमार्थ सामान्य मान्न सकिन्न ।
तर त्यस्तो सफलता र जित हासिल गर्ने ज्ञानेन्द्र-पारसलाई अथवा उनीहरुको त्यस्तो सफलता र जितलाई कुनै पनि सद्दे र निस्वार्थी मान्छेले सकारात्मक ढङ्गले हेर्दैनन् भन्ने कुरा निर्विवाद छ अथवा उनीहरुलाई हत्यारा राजा वीरेन्द्रको वंश विनास प्रवीण गुरुङ्गको हत्या २०५९ असोज १८ मा भएको शाही कुपछिको जनआन्दोलनमा २४ जनाको हत्या लगायत चोर-तश्कर मूल्यवान मूर्ति लगायत पुरातात्विक महत्वका विभिन्न वस्तुहरु सर्प-बाघको छाला गैँडाको खाग लगायत बहुमूल्य बन्य जन्तुका विभिन्न अंगहरु लागूपदार्थ विदेशी मुद्रा आदिको ठग आफ्ना लगानीमा भएको बन्द-ब्यापारको कर राज्यलाई नतिर्ने लगायत लोकतन्त्र विरोधी दरवारहत्याकाण्डमार्फत् राजा भएको एक बर्ष पुग्दानपुग्दै जनताले बलिदानीपूर्ण संघर्ष गरेर-२०४६ सालमा ल्याएको लोकतन्त्रको हत्या गरेको चरित्रहीन दुव्र्यसनी आदिको रुपमा हेर्छन् र उनीहरुलाई तीव्र घृणा गर्छन् उनीहरुप्रतिको घृणा कति छ भन्ने कुरा त गएको जनआन्दोलनको क्रममा उनीहरुको विरुद्ध लागेको नाराहरुको प्रकृति र पोखिएको आक्रोस गणतन्त्रको माग र त्यस यता बनेको गणतन्त्रको माहोल आदिले पुष्टि गर्दछ ।
ग. इतिहास लेखाउन जे पनि गर्न र बन्न सकिँदैन ः
माथिको तथ्य र तर्कहरुलाई एकातिर छाडेर अर्को ढङ्गले तर्क गर्न वा प्रश्न उठाउन सकिन्छ के इतिहास आफ्नो बनाउन वा इतिहासमा नाम लेखाउन जे पनि गर्न र बन्न सकिन्छ वा ज-जसको नाम इतिहास लेखिन्छ त्यै त्यै बन्न सकिन्छ किमार्थ त्यसो गर्न र बन्न सकिन्न । जस्तो कि इतिहास राजा-महाराजाहरुका लेखिएला सामन्तीहरुका लेखिएला मालिकहरुका लेखिएला निरङ्कुश-अत्याचारीहरुका लेखिएला ठूल्ठूला अपराधीहरुका लेखिएला तर त्यसो भन्दैमा राजा-महाराजा सामन्ती मालिक निरङ्कुश-अत्याचारी अपराधी बन्न स्वस्थ दिमाग र स्वस्थ सोचाई भएको कुनै पनि मानिस तयार हुँदैन अस्थस्थ दिमाग वा अस्वस्थ सोचाई भएकाहरु तयार हुनु बेग्लै कुरा हो ।
उक्तिको गलत सन्देश वा शिक्षाः
माथिको तर्क र तथ्यहरुको आधारमा इतिहास जित्नेहरुको भन्ने उक्तिमा पूर्ण सत्यता वा पूर्णता छैन भन्ने कुरा सहजै बुझ्न भन्न र निष्कर्ष निकाल्न सकिन्छ तसर्थ त्यस उक्तिलाई माथिको ढङ्गले प्रयोग वा प्रस्तुत गर्नु किमार्थ उचित हुँदैन । तर यो सिक्काको एउटा पाटो वा प्रस्तुत विषयको एउटा पक्ष हो वा भयो । तर सिक्काको अर्को पाटो वा प्रस्तुत विषयको अर्को पक्ष पनि छ र त्यो झनै गम्भीर र महत्वपूर्ण छ । त्यस्तो गम्भीर र महत्वपूर्ण पक्ष के हो भने उक्त उक्तिलाई माथिको ढङ्गले प्रस्तुत गरिँदा त्यसबाट स्रोता र पाठकहरुले गलत सन्देश वा शिक्षा प्राप्त गर्नेछन् अथवा ूजित्नु नै सबैभन्दा ठूलो कुरा हो कसरी जितिन्छ त्यो ठूलो कुरा होइन अथवा कथित् ठूलो मान्छे बन्नु वा ठूलो पद पाउनु वा चर्चा-परिचर्चामा आउनु ठूलो कुरा हो कसरी ठूलो मान्छे बनिन्छ वा ठूलो पदमा पुगिन्छ वा चर्चा-परिचर्चामा आइन्छ त्यो ठूलो कुरा होइन अथवा गलत तौरतरिकाबाट जित हासिल गरे पनि ठूलो मान्छ बने पनि वा ठूलो पदमा पुगे पनि वा चर्चा-परिचर्चामा आएपनि त्यसले केही फरक पार्दैन किनकि जित पछि ठूलो मान्छे बनिसकेपछि वा ठूलो पद पाइसकेपछि वा चर्चा-परिचर्चामा आइसकेपछि त्यस्ता गलत तौरतरिकाहरु गौण हुनेछन् वा छुट हुनेछन् वा ओझेलमा पर्नेछन् वा छोपिनेछन् त्यसैले जित्न वा ठूलो मान्छे बन्न वा ठूलो पदमा पुग्न वा चर्चा-परिचर्चामा आउन जे पनि गर वा जे पनि गर्न र बन्न तयार होऊू भन्ने खालको सन्देश वा शिक्षा प्राप्त गर्नेछन् अथवा त्यस्तो संभावना रहनेछ जसले गर्दा उनीहरु गलत बाटो वा गलत दिशातर्फ डोरिने वा गलत काम गर्नका लागि प्रोत्साहित हुने वा गलत काममा लाग्ने संभावना वा खतरा रहनेछ वा त्यस्तो भइरहेको छ ।
उक्तिको गलत परिणामः
माथिल्लो भागमा उल्लेख गरियो कि उक्त उक्तिले गलत सन्देश वा शिक्षा दिन्छ र मानिहरुलाई गलत बाटो वा दिशा कामतर्फ डोर् याउँछ वा त्यस्तो संभावना रहनेछ जब मानिसहरु गलत सन्देश÷शिक्षा बोकेर गलत बाटो/दिशा वा कामतर्फ डोरिनेछ भने निसन्देह रुपमा त्यसको परिणाम पनि गलत नै हुनेछ । खासगरी निम्न खालको गलत परिणामको संभावना रहनेछः
१. मानिसलाई महत्वाकाँक्षी बनाउनेछ अथवा मानिसमा महत्वाकाँक्षा छैन भने त्यो ल्याइदिनेछ मानिसमा महत्वाकाँक्षा छ तर सुसुप्त भने त्यसलाई जगाइदिनेछ । औकातभन्दा धेरै बढी वा ठूलो चीज ताक्नु वा पाउने आशा राख्नु वा प्रयास गर्नु नै महत्वाकाँक्षी बन्नु हो सरल र संक्षिप्त शब्दमा /
२. मानिसलाई अवसरवादी बनाउँछ अथवा अवसर पद प्रतिष्ठा पैसा भौतिक वस्तु वा कुनै उपलब्धिका पाउनका लागि र अवसर विभिन्न खाले परिस्थिति अनुसार जे पनि गर्न तयार बनाउँछ अथवा आस्था परिवर्तन गर्नेदेखि लिएर विवेक बन्धक राख्ने कहिले यता कहिले उता लाग्ने कहिले सकि्रय कहिले निस्क्रिय हुने कहिले बाघ हुने कहिले स्याल हुने आदि गराउँछ ।
३. मानिसमा अर्थवादी चिन्तन र प्रवृत्ति विकास गराउँछ पहिले ट्रेड युनियन आन्दोलनमा देखा परेको अर्थवादको अर्थ अलि बेग्लै भए पनि यहाँ प्रयोग गरिएको अर्थवादको अर्थ हरेक कामको तत्कालै उपलब्धि खोज्ने कुरा हो र यस्तो खाले चिन्तन र प्रवृत्तिको कारण कुनै कामबाट तत्काल उपलब्धि हुने संभावना छ भने वा देखिन्छ भने त्यस्तो कामप्रति मानिसहरुले रुचि देखाउँदछन् वा त्यस्तो काम गर्न तयार हुन्छन् तर त्यस्तो संभावना छैन वा देखिएन भने अथवा कामको उपलब्धि भविष्यमा वा सुदुर भविष्यमा मात्र प्राप्त हुने संभावना छ वा देखिन्छ भने उनीहरु यस्तो कामबाट भाग्न खोज्दछन् वा भाग्दछन् ।
४. मानिसलाई उपभोक्तावादी बनाउँछ । वर्तमानलाई मात्र हेर्ने वा सवथोक ठान्ने वा वर्तमानको प्राप्तिलाई वा भोगलाई नै महत्वपूर्ण वा सवथोक ठान्ने तर भविष्यलाई नहेर्ने वा भविष्यका बारेमा नसोच्ने वा भविष्यमा के हुन्छ भन्ने बारेमा नसोच्ने जस्ता कुरा नै उपभोक्तावाद हो संक्षिप्तमा /
५. मानिसलाई उपयोगितावादी बनाउँछ उपयोगितावाद भनेको उपलब्धि वा लक्ष प्राप्तिका लागि जे र जसको पनि शत्रु-मित्र जसको पनि सहयोग लिने वा जे र जसलाई पनि उपयोग गर्ने तरिका वा काम हो । व्यवहारको दौरानमा उपयोगितावादीहरु आफै उपयोग हुने विचार-आस्थाबाट पतित हुने संभावना÷खतरा पनि रहन्छ ।
६. मानिसमा आत्मकेन्द्रित र लोलुपलोभी चिन्तन र प्रवृत्ति विकास गराउँछ । किनभने अरुले वा साथीले संगठनले पार्टीले पाएर जितेर सफलता पाएर आफ्नो लागि केही फाइदा छैन वा आफ्नो नाम इतिहासमा लेखिँदैन इतिहासमा नाम लेखाउन त आफैले पाउन जित्न सफलता पाउन ठूलो पदमा पुग्न सक्नुपर्दछ भन्ने कुरा मानिसले सोच्दछ/ठान्दछ ।
७. राजनीतिक सघ-संगठन/पार्टीहरुभित्र षडयन्त्र गुटबन्दी अनुशासनहीनता अराजकता अनावश्यक विवाददेखि लिएर धोका अपराधजन्य कामहरु र विभाजसम्मको अवस्था आउन सक्छ अथवा ती दुष्कर्मतर्फ मानिहरु उद्दत हुन्छन् ।
टुङ्ग्याउनीः
टुङ्ग्याउनीमा भन्न सकिन्छ विगतमा जे-जस्तो गरे-भए पनि अब आगे उक्त खोटपूर्ण अपूर्ण वा गलत शिक्षामूलक उक्तिको प्रयोग गरेर आफ्नो बौद्धिक दरिद्रता उदाङ्गो पार्ने र मानिसलाई नर्कतर्फ गलत बाटो र काम भन्ने अर्थमा धकेल्ने काम कसैले नगरौँ यसका लागि उक्त उक्तिको प्रयोग आजैदेखि बन्द गरौँ झन् विद्यार्थी समुदायको बीचमा त यस्तो उक्तिको प्रयोग गर्दै नगरौँ किनकि समूहगत/सामुदायिक चरित्र-बिशेषताको कारणले पनि उनीहरु उक्त खाले उक्तिबाट छिटै र बढी प्रभावित हुने गर्छन् उनीहरुको हकमा त उक्त खाले उक्तिको प्रयोग ूबाँदरलाई लिस्नु वा मुन्टिँदै गरेकालाई घोक्रुउनुू जस्तै हुनेछ प्रस्तुत कुराहरु कतिका लागि तीतो वा कस्तो-कस्तो लागे पनि ती सबै साँचा हुन् झुठ्ठा ठहरे सहँुला-बुझाउँला ।
;Gbe{ ;fdu|L M
!= ;dosf ;f/lyM clUglzvf
@= ;+;f/ xNnfpg]x?M Zofds[i0f v'lnd'nL
# tL; k|Voft k|ltefM k|f= /fhgf/fo0f k|wfg
$=cfw'lgs o'/f]ksf] Oltxf;M lzjs'df/ >]i7 / xl/k|;fb bfxfn
%= gf}nf] k|jfx -@)$)_M k|sfzs–kf]v/fsf ;flxTok|]dL o'jfx?
^= sfn{ dfS;{sf] hLjgLM ljleGg n]vs÷k|sfzs
&= dfS;{sf] af/]dfM n]vs–k|m]8l/s Pª\u]N;÷cg'jfbs– c?0fs'df/
*= g]kfndf ;fDojfbL cfGbf]ng pb\ej / ljsf;M eLd /fjn
( g]kfndf sDo'lgi6 cfGbf]ngsf] Oltxf;M 8f= ;'/]Gb| s]= ;L=
!)= ljZj]Zj/k|;fb sf]O/fnfsf] cfTdj[tfGtM ;+sng–u0f]z/fh zdf{
!!= g]kfnsf] dxfef/tM 1fgdl0f g]kfn
!@= km]l/ slxNo} o:tf] gxf];\M afa'/fd cfrfo{
!#= x6n/sf] oftgf u[XoM n]vs– choz+s/ kf08]o÷cg'jfbs–dw';'bg kf08]o
!$= cleef/f, cÍ–%– cg]/f:jljo' sfe|]sf] d'vkq
!%= ljrf/sf] v]tLM /fh]Gb|s'df/ /fO{
No comments:
Post a Comment